ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀਆਂ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਸਬਕ ਵੀ ਸਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। “ਅੰਗੂਰ ਖੱਟੇ ਹਨ” ਇੱਕ ਐਸੀ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਘਟਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਾਂਤਵਨਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੂਮੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਲੂਮੜੀ ਬਹੁਤ ਚਾਲਾਕ ਸੀ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਪਣਾ ਪੇਟ ਭਰਨ ਲਈ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਸੋਚਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਇੱਕ ਖੇਤ ਵੱਲ ਪਈ। ਉਸ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਅੰਗੂਰਾਂ ਦਾ ਬੇਲ ਸੀ। ਬੇਲ ‘ਤੇ ਰਸੀਲੇ, ਕਾਲੇ ਤੇ ਚਮਕਦੇ ਅੰਗੂਰਾਂ ਦੇ ਗੁੱਛੇ ਲਟਕ ਰਹੇ ਸਨ।
ਲੂਮੜੀ ਨੇ ਅੰਗੂਰ ਵੇਖੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ – “ਜੇ ਇਹ ਅੰਗੂਰ ਹੱਥ ਆ ਜਾਣ ਤਾਂ ਪੇਟ ਭਰ ਜਾਵੇ।”
ਅੰਗੂਰ ਤੋੜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਲੂਮੜੀ ਨੇ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਕਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਦੌੜਦੀ, ਕਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਛਲਾਂਗ ਲਾਂਦੀ, ਪਰ ਅੰਗੂਰ ਉਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ।
ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬੇਲ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸਦੇ ਤੇਜ਼ ਨਖ ਵੀ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ। ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਉਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ, ਉਨੀ ਵਾਰ ਉਹ ਥੱਕਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਹਾਰ ਅਤੇ ਬਹਾਨਾ
ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਗੂਰ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਹਾ:
“ਇਹ ਅੰਗੂਰ ਤਾਂ ਖੱਟੇ ਹੀ ਹੋਣੇ ਹਨ। ਇਹ ਖਾਣ ਦੇ ਲਾਇਕ ਨਹੀਂ।”
ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਲੂਮੜੀ ਮੁੜ ਗਈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਲੱਗ ਪਈ।
ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਬਕ
ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਬਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਘਟਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸੁਭਾਵ ਹੈ।
ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੱਗਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਲਕਸ਼ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਾਉਣ ਲਈ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਦਰ ਘਟਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੋੜ
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਵੱਡਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਗਹਿਰਾ ਸਬਕ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਨੌਕਰੀ, ਪੜ੍ਹਾਈ, ਕਾਰੋਬਾਰ ਜਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੋਚਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਾਂ – “ਇਹ ਚੀਜ਼ ਮੇਰੇ ਲਈ ਬਣੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।”
ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਾਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਹੀ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂ
- ਲੂਮੜੀ ਨੇ ਅੰਗੂਰ ਵੇਖ ਕੇ ਖਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜਤਾਈ।
- ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਅਸਫਲ ਰਹੀ।
- ਆਪਣੀ ਨਾਕਾਮੀ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਲਈ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾਇਆ – ਅੰਗੂਰ ਖੱਟੇ ਹਨ।
- ਸਬਕ: ਹਾਰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰਨਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
FAQs – ਅੰਗੂਰ ਖੱਟੇ ਹਨ ਕਹਾਣੀ ਬਾਰੇ
Q1: “ਅੰਗੂਰ ਖੱਟੇ ਹਨ” ਕਹਾਣੀ ਕਿਸ ਬਾਰੇ ਹੈ?
ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੂਮੜੀ ਅੰਗੂਰ ਤੋੜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗੂਰ ਖੱਟੇ ਹਨ।
Q2: ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਬਕ ਕੀ ਹੈ?
ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਸਬਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਲਈ ਬਹਾਨੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
Q3: ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਿਉਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ?
ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨਾਕਾਮੀ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
Q4: ਵੱਡਿਆਂ ਲਈ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਸਬਕ ਹੈ?
ਵੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹਰ ਹਾਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਨਾਕਾਮੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹਾਲਾਤਾਂ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
Q5: “ਅੰਗੂਰ ਖੱਟੇ ਹਨ” ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਕੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ?
ਅੱਜ ਵੀ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ, ਉਹ ਉਸਦੀ ਕਦਰ ਘਟਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਂਤਵਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਕਰਕੇ, ਸੱਚ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
Thanks for sharing. I read many of your blog posts, cool, your blog is very good.